Nagroda za topienie chomików

Czy teatr to miejsce, gdzie można bez konsekwencji męczyć zwierzęta? Widzowie się oburzają. — Moje przedstawienia są sztuką. O co chodzi? — dziwi się Rodrigo García, hiszpański reżyser, który we Wrocławiu odebrał nagrodę Nowe Rzeczywistości Teatralne, zamordował homara i podtapiał chomiki.

Na ile może sobie pozwolić artysta? Takie pytanie zadaję sobie ja, tłumy widzów festiwalu Premio Europa per il Teatro, a przede wszystkim prokuratura, która przesłuchiwała hiszpańskiego reżysera Rodrigo Garcíę. Prowokator, bo za takiego jest uznawany, nie widzi niczego złego w swoich teatralnych praktykach.

"Rozsyp moje prochy nad Myszką Miki". Tytuł sztuki intrygujący - inscenizacja aż zanadto. Czy chomiki syryjskie - zwierzęta półpustynne - potrafią pływać? Nie. Dlatego García wrzuca zwierzęta do wody i gdy te zaczynają tonąć, wyciąga je podbierakiem. By widz mógł dojrzeć przerażenie chomików, zbliżenie tej sceny pojawia się na wielkim telebimie. Szok. Ze strony widowni leci butelka, a na scenę wchodzi aktywistka Straży dla Zwierząt i zabiera chomiki. Ja siedzę jak zamurowana. Sztuka trwa dalej. Aktor zanurzony w białej masie przypominającej cement przywiązuje do siebie żaby na sznurkach. Ludzie zaczynają wychodzić, a gdy spektakl się kończy, uwiązane żaby pozostają w lepkiej mazi. Zastygają. Widzowie przechodzą obojętnie - przyglądają się ich ostatnim podrygom. Ktoś mówi, że jedna żaba już zastygła. Nikt nie idzie z ratunkiem. Nawet organizatorzy. Czekają aż wszyscy opuszczą widownię? Być może, bo to nie będzie czas reanimacji, ale... pogrzeb.

Fakt, emocje w teatrze grają bardzo ważną rolę, ale są granice. Można na sztuce płakać, bać się, śmiać się, a nawet mieć gęsią skórkę. Ale jak nazwać emocje, które towarzyszą meczeniu zwierząt? I jak określić teatr, który teatrem nie jest? Bo przemoc to nie sztuka – i nie ważne są intencje twórców. Owszem, o cierpieniu należy mówić - bo dzieje się, oj dzieje - ale zabawa w Hannibala Lectera nie jest najlepszym środkiem. Hasło "tylko u nas na żywo pokaz <>" mi nie w smak.

Teatr jest przyjemnością, więc skoro tak – García realizuje swoje fascynacje zasłaniając się sztuką. Ale nawet w teatrze nie można czuć się bezkarnie. Tylko dlaczego krytycy przyznają mu nagrody? Bo szokuje? Bo jeszcze nikt inny nie maltretował bezbronnych zwierząt w teatrze? Czy tak ma wyglądać Nowa Teatralna Rzeczywistość? Jeśli tak – co w takim razie będzie po Garcíi? Czy w imię tego, że apetyt rośnie w miarę jedzenia, aktor zamorduje kiedyś człowieka?

Innym spektaklem, na który ciężko było się dostać, był "Accidens" ("Wypadki: Zabić, by zjeść"). W tej sztuce artysta torturuje homara, by go potem zabić. Widzowie słyszą - dzięki czułemu mikrofonowi - odgłosy bicia serca konającego skorupiaka.

Zabijamy zwierzęta od zawsze, ale to zabijanie musi mieć sens, by ich życie nie szło na marne.
García ma potrzebę szokowania publiczności. Ale tak naprawdę widz nie ma dla niego znaczenia, nie zależy mu, czy go oburzy, czy nie. Nie potrzebny jest mu widz, ale podglądacz. Jego artystyczna motywacja jest bardzo licha. Na jego prośbę zamówiliśmy w Monachium trzy homary specjalnego gatunku do konsumpcji (…) Znamienna jest też jego postawa jako człowieka. Każe nam sprowadzić z paryskiego sklepu specjalny gatunek żab, po czym minutę po spektaklu ich los już go nie obchodzi.
(Jarosław Fret, García mógłby z homarem zrobić rzeczy gorsze)

Co znaczą spektakle Garcíi? Artysta twierdzi, że jego sztuka uświadamia, że pokazuje ludziom, jak traktuje się zwierzęta. Że tylko mięsożerny człowiek potrafi zgotować im taki los. Ale czy reżyser swoją sztuką nie podcina gałęzi, na której siedzi? Nie wierzę w jego intencje. Po prostu nie wierzę.



Przeczytaj:
Skandal na festiwalu teatralnym: torturowali i zabili homara na scenie
Wrocław. Awantura o homara na festiwalu teatralnym

Obejrzyj:
Krystian Lupa laureatem PREMIO EUROPA